4 sự thật thực tế khi chọn Ngách trong xây dựng nhân hiệu
Từ quan sát cá nhân và quá trình tư vấn thực tế, mình rút ra 5 sự thật, hy vọng có thể giúp bạn nhìn lại hành trình xây ngách của mình một cách rõ ràng và thực tế hơn.
Trong hành trình đồng hành cùng các Solo Expert và Solo Creator, những người chọn xây thương hiệu cá nhân dựa trên chuyên môn, giá trị và trải nghiệm thật, mình đã có hàng trăm giờ tư vấn 1:1 chỉ xoay quanh một câu hỏi tưởng như đơn giản:
“Ngách của mình là gì?”
Câu hỏi ấy, ở bề mặt, có thể được hiểu là: "Tôi nên chọn chủ đề nào để dễ tiếp cận thị trường?"
Nhưng khi lắng nghe sâu hơn, mình nhận ra:
Đó là câu hỏi mang nhiều lớp. Nó là cách người ta tìm về bản sắc.
Là sự mâu thuẫn giữa việc muốn được là chính mình, nhưng cũng muốn được người khác công nhận.
Là loay hoay giữa tự do sáng tạo và áp lực phải rõ ràng, phải “có ngách” như người ta nói.
Và thực tế là:
Không ít người bị mắc kẹt bởi những hiểu lầm phổ biến về ngách.
Họ nghĩ phải thật cụ thể mới được gọi là ngách.
Họ ép mình chọn thứ "đang hot" vì sợ đi con đường riêng sẽ không ai theo.
Họ nghĩ ngách là chọn một từ khoá, trong khi đáng lẽ đó phải là một cam kết sống.
Từ quan sát cá nhân và quá trình tư vấn thực tế, mình rút ra 4 sự thật, hy vọng có thể giúp bạn nhìn lại hành trình xây ngách của mình một cách rõ ràng và thực tế hơn.
1. Ngách không phải là một chủ đề, mà là một lời giải cụ thể cho một nhóm người cụ thể
Rất nhiều Solo Expert và Solo Creator khi bắt đầu đều hỏi:
“Tôi nên chọn chủ đề gì để làm ngách?”
Nhưng nếu chỉ dừng ở chủ đề, bạn sẽ rơi vào cái bẫy của sự chung chung nơi hàng ngàn người ngoài kia cũng đang nói về những điều tương tự như bạn.
Sự thật là: ngách không phải là “chọn một chủ đề”, mà là tìm ra một lời giải cụ thể mà bạn thực sự có năng lực để mang lại cho một nhóm người cụ thể đang cần nó.
Đó là điểm giao giữa:
Kỹ năng và kinh nghiệm thật sự của bạn (bạn làm tốt điều gì?)
Những tình huống, vấn đề, nỗi đau mà khách hàng tiềm năng đang gặp phải (họ đang cần gì?)
Và cách tiếp cận hoặc góc nhìn riêng mà bạn mang theo (bạn làm điều đó khác gì với người khác?)
Ngách là kết quả của sự giao thoa, không phải là sự lựa chọn tùy tiện.
Ví dụ: nếu bạn là một chuyên gia sức khỏe, từng có kinh nghiệm làm việc với các bà mẹ sau sinh và hiểu rõ khó khăn của họ trong việc hồi phục cơ thể và lấy lại năng lượng, thì thay vì nói “Tôi làm về sức khoẻ”, bạn có thể chọn ngách là “phục hồi thể chất và tinh thần cho mẹ sau sinh mổ bằng phương pháp tập luyện nhẹ nhàng và dinh dưỡng lành mạnh.”
Đó là một lời giải cụ thể, hướng đến một nhóm người cụ thể, với nhu cầu cụ thể.
Gợi ý thực hành:
Hãy dành thời gian làm rõ 3 điều sau:
Tôi đã từng giúp ai vượt qua vấn đề gì?
Họ là ai và vì sao họ tin tôi?
Nếu chỉ có 1 điều tôi làm tốt hơn người khác, thì đó là gì?
Khi ba mảnh ghép này giao nhau, bạn sẽ bắt đầu thấy hình dạng của ngách mình.
2. Ngách không cố định, nó tiến hoá cùng bạn
Một trong những hiểu lầm phổ biến nhất mình gặp ở các buổi tư vấn 1:1 là:
“Nếu đã chọn ngách thì phải bám nó suốt đời.”
“Nếu chuyển ngách, có phải là mình thiếu nhất quán?”
Câu trả lời là: Không.
Không ai yêu cầu bạn đóng khung mình mãi mãi trong một vai trò hoặc nhãn mác.
Ngách không phải là một bản án chung thân mà là một giai đoạn định vị phù hợp với năng lực, trải nghiệm và ưu tiên hiện tại của bạn.
Người làm nghề có chiều sâu đều sẽ thay đổi khi trải nghiệm sống khác đi, khi câu hỏi nội tâm khác đi, khi đối tượng mình muốn phục vụ cũng khác đi.
Và vì bạn phát triển, nên ngách cũng cần được điều chỉnh theo.
Chọn một ngách không có nghĩa là từ bỏ sự đa dạng của bản thân.
Nó chỉ là cách bạn tạo điểm rơi rõ ràng để bắt đầu.
Bạn không cần "tuyên bố" chuyển ngách.
Bạn chỉ cần để quá trình sáng tạo, viết, chia sẻ, làm việc, phản ánh đúng hành trình trưởng thành của mình.
Dần dần, những người theo dõi bạn cũng sẽ cảm nhận được sự chuyển dịch đó. Và nếu bạn trung thực với mình, họ sẽ tin bạn hơn, chứ không rời đi.
Gợi ý thực hành:
Hãy xem ngách như điểm khởi hành, không phải điểm đến cuối cùng.
Đừng lo nếu sau vài tháng, bạn muốn khai thác thêm một hướng khác, hãy thử. Nhưng đừng vội xoá đi gốc rễ cũ, vì chính sự kết nối giữa các chặng đường mới tạo nên chiều sâu thương hiệu.
Thay vì nghĩ “mình chuyển ngách”, hãy tự hỏi:
“Hiện tại, điều gì mình hiểu rõ hơn và muốn góp phần sâu sắc hơn?”
Đó là dấu hiệu bạn đang trưởng thành, và ngách của bạn cũng thế.
3. Thương hiệu cá nhân cần một trục chính, không phải một tủ bách hóa
Bạn có thể yêu nhiều thứ.
Bạn từng thử nhiều công việc.
Bạn có nhiều khía cạnh đáng kể.
Nhưng thương hiệu cá nhân không phải là nơi liệt kê mọi thứ bạn biết làm.
Nó cần một trục chính, một dòng chảy xuyên suốt, một câu chuyện đủ mạnh để người khác có thể nhớ và tin.
Điều đó không có nghĩa bạn phải từ bỏ các sở thích khác.
Nhưng bạn cần tỉnh táo: không phải thứ gì bạn yêu thích cũng nên “đặt lên bàn” để kinh doanh.
Có những điều nên để dành.
Có những năng lực không cần “thương mại hóa”, mà nên trở thành chất liệu nền thứ làm bạn khác biệt trong cách truyền tải, giao tiếp, hay tạo trải nghiệm.
Ngược lại, nếu bạn cố gắng “gói ghém” mọi mảnh ghép mình có thành dịch vụ, người ngoài sẽ rối, và bạn sẽ kiệt sức.
Không giấu gì bạn, mình từng rơi vào tình trạng như vậy.
Bạn không biết mình đang bán gì.
Người khác cũng không biết họ nên tìm gì ở bạn.
Sở hữu nhiều thứ là một lợi thế.
Nhưng chỉ khi bạn biết điều gì sẽ là trọng tâm, điều gì sẽ là nền.
Tự hỏi lại:
Nếu thương hiệu cá nhân của bạn là một căn nhà, đâu là trục chịu lực chính?
Nếu chỉ được để lại một dấu ấn duy nhất, bạn muốn người khác nhớ gì khi nhắc đến bạn?
Thứ gì khiến bạn thấy mình "sống đúng", chứ không chỉ "làm tốt"?
Hãy đặt điều đó ở trung tâm.
Còn lại, giữ như bản sắc phụ.
4. Ngách không phải là thứ bạn “chọn xong”, mà là thứ bạn “tìm thấy” trong quá trình tạo nội dung
Rất nhiều người nghĩ rằng “ngách” là một điểm đến, một lựa chọn dứt khoát: chọn xong rồi mới bắt đầu làm.
Nhưng với mình, và với rất nhiều Solo Expert, Solo Creator mình từng đồng hành, ngách không đến từ việc ngồi phân tích thật kỹ trên giấy.
Nó xuất hiện trong quá trình bạn viết xuống những điều thật lòng, chia sẻ những gì bạn quan sát được, và tự đối thoại với chính mình qua nội dung.
Có những điều bạn nghĩ là ngách tiềm năng nhưng khi viết về, bạn thấy… trống rỗng. Không phải vì bạn không giỏi, mà vì bạn không muốn nói về nó một cách tự nhiên.
Ngược lại, có những chủ đề bạn chia sẻ mà không nghĩ ngợi nhiều, vậy mà lại được người đọc phản hồi, đồng cảm, inbox cảm ơn.
Đó không phải ngẫu nhiên. Đó là dấu hiệu.
Và nếu bạn đủ lắng nghe, không chỉ người khác, mà cả chính mình, bạn sẽ nhận ra đâu mới là hướng mình nên đi.
Ngách không nằm trong đầu bạn.
Nó nằm trong dữ liệu sống của trải nghiệm và phản hồi.
Tạo nội dung không phải là “bước hai” sau khi chốt ngách.
Nó là bước một để bắt đầu hiểu:
Mình thực sự muốn nói gì?
Người khác thực sự cần gì ở mình?
Và giữa hai điều đó, có giao điểm nào?
Hãy thử chiến lược này:
Thử nghiệm nội dung, nhưng không làm cho có.
Làm một cách có chủ đích. Ghi lại. Quan sát.
Không chỉ quan sát view hay like, mà xem:
Ai đã phản hồi? Họ là kiểu người nào?
Chủ đề nào khiến bạn “flow”? Chủ đề nào khiến bạn đuối hơi?
Điều gì lặp đi lặp lại trong phản hồi, mà bạn chưa từng để ý?
Những manh mối về ngách không nằm trong template, mà nằm rải rác trong từng bài viết, từng buổi tư vấn, từng tin nhắn nhỏ từ người đọc.
Khi làm đủ nhiều, bạn sẽ không còn cần "chọn" ngách nữa.
Bạn sẽ nhận ra nó, như một dòng chảy tự nhiên đang đẩy bạn về phía mà bạn thuộc về.
Lời kết
Tóm lại, chọn và phát triển ngách không phải là chuyện “chọn từ khóa cho đúng”m mà là một hành trình rất con người:
Hiểu mình, thử nghiệm, điều chỉnh… và đôi khi là bắt đầu lại từ đầu.
Không cần vội vã.
Không cần phải có câu trả lời ngay.
Ngách không phải thứ bạn phải tìm thật nhanh để bắt đầu bán gì đó.
Mà là nơi bạn thấy mình có thể sống thật, và góp phần nhỏ của mình một cách có ý nghĩa.
Nếu bạn đang còn mơ hồ, còn chưa chắc… cũng không sao.
Miễn là bạn còn đang quan sát, còn đang viết, còn đang lắng nghe, thì bạn vẫn đang đi đúng đường.
Rồi sẽ đến lúc, bạn không cần cố gắng “chọn ngách” nữa.
Vì chính những gì bạn sống, bạn chia sẻ, bạn tin… sẽ tự sắp xếp thành một con đường mà chỉ bạn mới có thể bước đi trọn vẹn.
—
Mera Cao
Cố vấn tái định vị nhân hiệu cho Solo Expert & Solo Creator
