4 điều mình ước ai đó đã nói trước khi trở thành content creator
Một trong những bài học lớn nhất mình học được là: Bạn không chỉ là người sáng tạo nội dung – bạn là một phần của một hệ sinh thái lớn hơn.
Hôm nay, khi lắng nghe bài Apocalypse (Slowed) của CAS, mình chợt nghĩ về hành trình 3 năm làm content creator.
Ba năm không phải quãng thời gian quá dài, nhưng đủ để mình trải nghiệm và chứng kiến những điều “trần trụi” nhất của nghề khi xem nó như một sự nghiệp thực thụ, chứ không chỉ là một công việc tạm thời.
Mọi thứ bắt đầu đầy mới mẻ, cảm hứng ngập tràn, nhưng cũng không thiếu những khoảnh khắc mông lung, loay hoay, và cả áp lực.
Đối với mình, hành trình này không đơn thuần là sáng tạo nội dung, mà còn là việc học cách tìm kiếm sự cân bằng giữa đam mê cá nhân và những yêu cầu thực tế của thị trường. Mỗi bước đi là một bài học, mỗi khó khăn là một cơ hội để trưởng thành.
Mình hy vọng những chia sẻ này sẽ phần nào giúp những ai đang bắt đầu có thêm góc nhìn thực tế, để giảm bớt sự bối rối, tìm ra định hướng phù hợp, và tự tin hơn trên con đường mà họ lựa chọn.
1. Tìm hiểu cách thị trường vận hành
Khi mới bắt đầu làm content creator, mình nghĩ chỉ cần làm nội dung thật hay, thật chân thành, rồi khán giả sẽ đến, cơ hội sẽ tự tìm đến.
Nhưng theo thời gian, mình nhận ra rằng có một phần rất quan trọng của ngành sáng tạo nội dung mà mình đã bỏ qua: Cách thị trường này thực sự vận hành.
Là thành viên core team của Vũ Trụ Creator với hơn 17.000 thành viên, mình có cơ hội quan sát và trò chuyện với rất nhiều đồng nghiệp trong nghề, rất nhiều bạn có hàng trăm nghìn follower, kể cả những người đã có lượng khán giả nhất định lâu năm, vẫn gặp khó khăn trong việc định hướng dài hạn.
Nguyên nhân thường không phải vì họ không giỏi, mà vì họ chưa hiểu rõ bối cảnh lớn hơn mà họ đang hoạt động trong đó.
Điều này không có gì lạ – bởi vì ở Việt Nam, vẫn chưa có một cơ sở hay hệ thống giáo dục chính thống nào dạy về ngành sáng tạo nội dung. Chúng ta gần như phải tự mày mò tất cả.
Những câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng lại rất ít người thực sự suy ngẫm:
Mình đóng vai trò gì trong hệ sinh thái truyền thông?
Các nền tảng như YouTube, TikTok, Facebook kiếm tiền từ nội dung của mình như thế nào?
Quan hệ giữa creator, agency, và nhãn hàng được xây dựng dựa trên nguyên tắc nào?
Hồi mới bắt đầu, mình không biết rằng nếu bạn không hiểu rõ những câu hỏi này, bạn rất dễ bị cuốn vào một vòng xoáy đầy bị động:
Làm nội dung mà không biết mục tiêu dài hạn của mình là gì.
Ký hợp đồng với nhãn hàng mà không biết cách định giá sức lao động.
Hoặc tệ hơn, bị mất phương hướng khi thuật toán thay đổi hay các nền tảng ưu tiên loại nội dung khác.
Hiểu để không bị lạc lối
Một trong những bài học lớn nhất mình học được là:
Bạn không chỉ là người sáng tạo nội dung – bạn là một phần của một hệ sinh thái lớn hơn.
Hệ sinh thái này gồm các nền tảng, nhãn hàng, agency, và quan trọng nhất là khán giả của bạn.
Mỗi thành phần trong hệ sinh thái đều có mục tiêu riêng, và nếu bạn không hiểu rõ cách nó vận hành, bạn rất khó đưa ra những quyết định đúng đắn cho sự nghiệp của mình.
Ví dụ:
Nền tảng cần gì từ bạn? Nền tảng không chỉ muốn bạn đăng bài. Họ muốn bạn giữ chân người dùng lâu nhất có thể để họ có thể bán quảng cáo. Hiểu được điều này, bạn sẽ biết cách tối ưu nội dung của mình để phù hợp với thuật toán mà không đánh mất bản sắc.
Thương hiệu tìm kiếm gì ở bạn? Nhãn hàng không chỉ cần bạn quảng bá sản phẩm. Họ muốn bạn tạo ra những kết nối chân thật với khán giả – những kết nối mà chính họ khó tự mình tạo dựng được.
Khán giả cần gì từ bạn? Họ không chỉ muốn giải trí hay thông tin. Họ muốn cảm thấy được lắng nghe, đồng cảm và tìm thấy giá trị thực sự từ những gì bạn mang lại.
Tư duy chiến lược từ đầu
Nếu có thể quay lại, mình sẽ làm khác. Trước khi lao vào sáng tạo, mình sẽ dành thời gian tìm hiểu sâu hơn về cách thị trường vận hành:
Hiểu mô hình kiếm tiền của các nền tảng: Thuật ngữ như CPM (Cost Per Mille), CPC (Cost Per Click), RPM (Revenue Per Mille),… thực sự có ý nghĩa gì? Các nền tảng trả tiền cho creator dựa trên điều gì?
Học cách làm việc với nhãn hàng: Mình nên định giá nội dung của mình ra sao? Làm thế nào để thương lượng mà không làm mất giá trị bản thân?
Nhìn vào bức tranh dài hạn: Mình muốn xây dựng điều gì? Mình sẽ hợp tác với ai để đi xa hơn?
Hiểu được những điều này, bạn không chỉ tránh được những sai lầm đáng tiếc mà còn có thể nhìn thấy bức tranh lớn hơn. Khi bạn hiểu rõ cách mọi thứ hoạt động, bạn sẽ biết mình đang ở đâu, cần đi đến đâu, và làm thế nào để xây dựng một sự nghiệp bền vững.
Mình muốn nhấn mạnh rằng: Việc hiểu thị trường không phải để bạn trở nên tính toán hơn hay đánh mất sự chân thật trong nội dung.
Và điều quan trọng nhất, bạn sẽ có thể sáng tạo với một tâm thế chủ động – sáng tạo vì bạn muốn, không phải vì bạn buộc phải chạy theo bất cứ ai.
2. Tìm hiểu và thực nghiệm tư duy "Creator-Market Fit"
"The market doesn't care what you love to create. The market cares about what it needs."
(Thị trường không quan tâm bạn thích sáng tạo gì. Thị trường quan tâm bạn đang sáng tạo cái gì mà nó cần.)
Mình đã từng mắc phải một sai lầm lớn khi mới bắt đầu làm content creator: Sáng tạo chỉ dựa vào sở thích cá nhân mà không chú ý đến nhu cầu thực tế của thị trường.
Mình đã đầu tư rất nhiều thời gian và tâm huyết vào những nội dung mà mình cảm thấy đam mê, nhưng kết quả lại không như mong đợi, cho dù video đó hàng triệu lượt xem nhưng lại chẳng đem lại chuyển đổi thực tế gì.
Dù có sự đam mê và chăm chỉ, mình vẫn không thể kết nối được với đối tượng mục tiêu của mình.
Và thật sự, khi chia sẻ vấn đề này trong các cuộc trò chuyện với đồng nghiệp cùng ngành, mình nhận ra rằng đó cũng là tình trạng chung của không ít người mới bắt đầu.
Điều mình nhận ra là thị trường không phải là một thực thể đồng nhất, dễ dàng dự đoán hay hiểu rõ ngay từ đầu.
Mỗi nhóm người trong thị trường có những nhu cầu, sở thích, và vấn đề khác nhau.
Chính vì vậy, để sáng tạo thành công, bạn cần phải hiểu rõ những gì từng phân khúc thị trường thực sự cần.
"Market segmentation" (Phân khúc thị trường) là một trong những yếu tố quan trọng mà mình học được qua các lần thử nghiệm và điều chỉnh.
Nếu bạn yêu thích làm vlog về du lịch, ví dụ như chia sẻ về các chuyến đi của mình, liệu khán giả của bạn có thực sự quan tâm đến những trải nghiệm cá nhân đó hay không?
Có thể họ cần một cái gì đó thực tế hơn, chẳng hạn như tips về du lịch giá rẻ hoặc câu chuyện về lịch sử và văn hóa địa phương.
Nếu không tìm ra sự liên kết giữa những gì bạn sáng tạo và nhu cầu thực tế của thị trường, bạn sẽ dễ dàng cảm thấy mình đang làm việc trong bóng tối mà không nhận được sự chú ý hay tương tác xứng đáng.
Điều này dẫn đến một trong những bài học quan trọng mà mình muốn chia sẻ: "testing and iteration" (thử nghiệm và lặp lại).
Bạn cần phải thử nghiệm nhiều dạng nội dung khác nhau, lắng nghe phản hồi từ cộng đồng, và liên tục điều chỉnh sao cho phù hợp.
Mỗi lần thử nghiệm, dù thành công hay thất bại, đều cung cấp cho bạn những dữ liệu quý giá về những gì thị trường thực sự muốn.
Điều mình muốn gửi gắm là, việc tìm ra sự phù hợp giữa creator và market không phải là điều có thể làm ngay lập tức, mà là một quá trình liên tục kiên nhẫn thử nghiệm, học hỏi và điều chỉnh.
Nếu bạn không dành thời gian để thực nghiệm và hiểu rõ thị trường mà mình đang sáng tạo cho, bạn sẽ dễ dàng rơi vào trạng thái làm việc một cách vô định và mệt mỏi.
Và quan trọng nhất, đừng bao giờ quên rằng thị trường có thể thay đổi liên tục, và chính bạn cũng cần phải xem xét và lựa chọn những điều gì cần thay đổi theo, và điều gì cần giữ lại.
3. Hãy xây dựng hệ thống từ ngày đầu tiên
Mình từng nghĩ làm creator thì chỉ cần sáng tạo, không cần hệ thống.
Nhưng sự thật là, khi khối lượng công việc tăng lên, bạn rất dễ rơi vào tình trạng quá tải nếu không có quy trình rõ ràng.
Hệ thống ở đây không chỉ là công cụ, mà còn là cách bạn tổ chức mọi thứ:
Lịch làm việc: Bạn cần một kế hoạch cụ thể để biết ngày nào sáng tạo, ngày nào phân tích, ngày nào nghỉ ngơi.
Lưu trữ nội dung: Một hệ thống quản lý file và ý tưởng sẽ giúp bạn không bị mất mát hay quên lãng những ý tưởng hay ho.
Hợp tác: Nếu bạn làm việc với người khác, hãy đảm bảo rằng vai trò và trách nhiệm của mỗi người được rõ ràng ngay từ đầu.
Một hệ thống tốt không chỉ giúp bạn duy trì sự ổn định mà còn tạo nền tảng để mở rộng quy mô sau này.
4. Hãy chuẩn bị tâm lý cho áp lực và cô đơn
Làm content creator không phải lúc nào cũng lung linh như mọi người nghĩ. Có những ngày bạn cảm thấy không ai hiểu mình. Có những bình luận tiêu cực khiến bạn mất ngủ.
Có những áp lực về việc phải duy trì sự sáng tạo liên tục.
Mình ước ai đó đã nói với mình rằng: Điều này là bình thường. Ai cũng sẽ trải qua những khoảnh khắc như vậy. Điều quan trọng là bạn cần tìm cách quản lý cảm xúc và giữ vững mục tiêu của mình. Một vài điều có thể giúp:
Tìm cộng đồng: Kết nối với những người cùng làm trong ngành để chia sẻ và học hỏi. Như cộng đồng dành cho các bạn solo creator.
Đặt ranh giới: Không để công việc xâm lấn hoàn toàn vào cuộc sống cá nhân.
Dành thời gian cho bản thân: Những khoảng nghỉ ngắn sẽ giúp bạn phục hồi năng lượng và sáng tạo hơn.
Đọc thêm:
5. Lời kết
Trở thành một content creator là một hành trình đặc biệt, không chỉ để mình khám phá khả năng sáng tạo của bản thân, mà còn là cơ hội để kết nối với những người có chung niềm đam mê, lan tỏa giá trị đến cộng đồng.
Dẫu con đường này không trải đầy hoa hồng, mình vẫn cảm thấy may mắn khi được làm công việc này, đặc biệt là ở giai đoạn hiện tại.
Đây không chỉ là công việc, mà còn là cách mình hiểu thêm về chính mình và thế giới xung quanh.
Tuy nhiên, mình cũng nhận ra rằng để theo đuổi con đường này, cần có sự cân nhắc và chuẩn bị kỹ lưỡng.
Việc làm content không chỉ đơn giản là chia sẻ những gì mình yêu thích, mà còn đòi hỏi sự kiên trì, khả năng tự học, và cả sự linh hoạt để đối mặt với những thách thức không ngờ tới. Trước khi bắt đầu, hãy tự hỏi: "Mình thực sự muốn điều gì từ công việc này?
Nếu bạn đang cân nhắc trở thành một content creator, đừng ngại dành thời gian tìm hiểu kỹ lưỡng. Hãy tìm đến những người đi trước, những người đã có kinh nghiệm, để xin thêm góc nhìn và lời khuyên. Họ không chỉ giúp bạn hình dung rõ hơn về hành trình này mà còn có thể chia sẻ những bài học quý giá từ trải nghiệm của họ.
—
Mera Cao
Cố vấn tái định vị nhân hiệu cho Solo Expert & Solo Creator
